हरिश्चन्द्र बाग / केशव थापा, कञ्चनपुर, ०९ भदौ । सुदूरपश्चिमका इँटा व्यवसायीहरू अहिले ‘उत्पादन महँगो, बिक्री सस्तो’ भन्ने विरोधाभासपूर्ण अवस्थामा छन् । उद्योग सञ्चालनको लागत दिन-प्रतिदिन बढ्दै गएको छ, तर बजार मूल्य घट्दै जाँदा उनीहरू घाटामा व्यापार गर्न बाध्य छन् । सीमावर्ती क्षेत्रका ऋण अभावदेखि श्रमिक सङ्कट, कर र चन्दा आतङ्कसम्मका चुनौतीले उद्योगीहरूलाई निराश बनाएको छ ।
लागत बढाउने कारण
- व्यवसायीहरूका अनुसार, सुदूरपश्चिमको भौगोलिक र सामाजिक अवस्था नै उनीहरूको लागि चुनौतीपूर्ण छ ।
- ऋण सुविधा नपाइनु : भारतीय सीमा नजिकका जग्गा धनीहरूले पुर्जा धितो राखेर बैङ्कबाट ऋण लिन सक्दैनन् ।
- श्रमिक अभाव : स्वदेशी श्रमिक नपाइने, भारतीय श्रमिकलाई अग्रिम किस्ता बुझाउनुपर्ने बाध्यता ।
- प्राकृतिक जोखिम : वर्षात्ले कच्चा इँटा गलेर ठूलो नोक्सानी हुने ।
- उच्च कर र चन्दा आतङ्क : ठाउँ ठाउँमा कर तिर्नुपर्ने, विभिन्न समूहले चन्दा असुली गर्ने ।
- बिमा सुविधा र नीतिगत अवरोध : बिमा प्रणाली नहुँदा क्षतिको जोखिम उद्योगीले एक्लै व्यहोर्नु पर्ने बाध्यता ।
यी कारणले उत्पादन लागत बढ्दो छ, तर बजारमा प्रतिस्पर्धा तीव्र भएकाले इँटा उचित दरमा बिक्री गर्न सकिँदैन ।
राष्ट्रिय प्रभाव
सुदूरपश्चिम मात्र होइन, देशभर इँटा उद्योग निर्माण सामग्रीको आधारभूत स्रोत मानिन्छ । इँटा उत्पादनमा समस्या बढ्दै गएपछि घर, सडक, पुल र पूर्वाधार निर्माणमा पनि प्रत्यक्ष असर पर्न सक्छ ।
विशेषज्ञहरूको भनाइमा इँटा उद्योग कमजोर हुँदा
- निर्माण लागत बढ्ने,
- श्रमिकको रोजगारी घट्ने,
- युवाको पलायन अझ बढ्ने,
- र कर सङ्कलनमा पनि राज्य नै घाटामा पर्ने सम्भावना हुन्छ ।
समाधानतर्फ
उद्योगीहरूले भनेका मागलाई सम्बोधन नगरे इँटा उद्योग थप सङ्कटमा पर्न सक्ने चेतावनी दिएका छन् । उनीहरूको माग मुख्यतः यस प्रकारका छन् :
- सीमा क्षेत्रका जग्गामा पनि ऋण सुविधा उपलब्ध गराउनुपर्ने ।
- श्रमिक व्यवस्थापन र प्रविधि मैत्री उत्पादन प्रणालीलाई प्रोत्साहन गर्नुर्ने ।
- उद्योगीमाथि हुने अनावश्यक कर र चन्दा आतङ्क नियन्त्रण गर्नुपर्ने ।
- बिमा सुविधा र कानुनी झन्झट हटाउनुपर्ने ।
- इँटा उद्योगको नीति लचिलो र व्यवहारिक बनाउनुपर्ने ।
उद्योगीहरूका गुनासै गुनासा, स्थानीय सरकारको प्रतिबद्धता
नेपाल इँटा उद्योग महासंघ सुदूरपश्चिम प्रदेश समितिको दोस्रो अधिवेशन तथा साधारण सभामा व्यवसायीहरूले आफ्ना समस्या खुलेरै सुनाउनु भयो । सोमबार कञ्चनपुरको पुनर्वास उद्योग वाणिज्य संघको सभा हलमा आयोजित दोस्रो अधिवेशन तथा साधारण सभामा व्यवसायीहरूले यी समस्याहरू समाधानको माग राख्नु भएको छ । महाकाली इँटा व्यवसायी संघका अध्यक्ष कृष्ण बहादुर तामाङले समस्याहरूको व्यावहारिक समाधानका लागि सरकारसँग आग्रह गर्नुभयो । केन्द्रीय सदस्य दीपेन्द्र ऐरले कानुनी झन्झट र बिमा सुविधाको अभावलाई प्रमुख चुनौतीका रूपमा चित्रण गर्नुभयो ।
प्रदेश समिति अध्यक्ष बलदेव सिंह बुडालले माघदेखि मात्र इँटा उद्योगमा आगो लगाउन पाउने सरकारको परिपत्र रहेको स्मरण गराउनु भयो । उहाँले उद्योग सञ्चालनमा देखिएका समस्याहरू समाधान गर्न नसक्दा युवा पुस्ता पलायन हुन बाध्य भइरहेको बताउनु भयो । त्यस्तै, केन्द्रीय उपाध्यक्ष राजेन्द्र प्रजापतिले महासंघले विगतमा केही समस्या समाधान गरे पनि पनि अझै धेरै चुनौती बाँकी रहेको स्मरण गराउनु भयो । पुनर्वास नगरपालिकाका नगर प्रमुख तोय प्रसाद शर्माले कानुनअनुसार काम गर्नुपर्ने सर्तसहित नगर स्तरबाट सहजीकरण गर्न तयार रहेको प्रतिबद्धता जनाउनु भयो ।
बुडालकै अध्यक्षतामा नयाँ कार्यसमिति चयन ।।
सोमबार कञ्चनपुरको पुनर्वासमा सम्पन्न अधिवेशनको बन्द सत्रले बलदेव सिंह बुडाललाई पुनः अध्यक्षमा निर्विरोध निर्वाचित गरेको छ । नयाँ कार्यसमितिमा मुक्तिप्रसाद सुवेदी वरिष्ठ उपाध्यक्ष, सुरज श्रेष्ठ महासचिव, नवीन शर्मा कोषाध्यक्ष तथा खडक विक्रम थापा, दिलीप बहादुर चन्द र विष्णुदत्त पाण्डेय सदस्यमा निर्विरोध निर्वाचित हुनु भएको छ । झण्डै साढे तीन दशकदेखि इँटा व्यवसायमा संलग्न अध्यक्ष बुडालले उद्योगीहरूको हकहित र सुरक्षाका लागि आफ्नो कार्यकाल समर्पित गर्ने प्रतिज्ञा गर्नुभयो । अधिवेशनले सुदूरपश्चिमका इँटा व्यवसायीका समस्या राष्ट्रिय मुद्दा बनाउँदै समाधानका लागि दबाब सिर्जना गर्ने निष्कर्ष निकालेको महासंघका प्रदेश महासचिव सुरज श्रेष्ठले जानकारी दिनुभएको छ ।
निष्कर्ष
अधिवेशनले सुदूरपश्चिमका इँटा व्यवसायीका समस्यालाई राष्ट्रिय मुद्दा बनाएर अघि बढाउने निष्कर्ष निकालेको छ । नेतृत्वमा पुनः निर्वाचित अध्यक्ष बुडालले भनेझैँ, “यदि राज्यले समस्या समाधान नगरे भने देशमै इँटा उद्योग सङ्कटतर्फ धकेलिनेछ, जसको असर समग्र विकास र निर्माण क्षेत्रमा पर्छ ।”
