तोरी खेतीमा किसानहरूको आकर्षण बढ्दै (भिडियो रिपोर्ट सहित)

कृषि

गृहपृष्ठ
कृषि
तोरी खेतीमा किसानहरूको आकर्षण बढ्दै (भिडियो रिपोर्ट सहित)

तोरी खेतीमा किसानहरूको आकर्षण बढ्दै (भिडियो रिपोर्ट सहित)

बिहीबार, माघ ५, २०७९NB Media Network

हरिश्चन्द्र बाग, कञ्चनपुर, ०५ माघ । तोरी एक तेलहन बाली हो । नेपालको पहाडी र तराइका समथर भूभागमा यसको प्रशस्त खेती गरिन्छ । यो नेपालको मुख्य तेलहन बाली हो । यसको बोट सानो हुँदा सागको रूपमा तरकारी बनाउन पनि प्रयोग गरिन्छ । तोरीको बिउ दुई दलीय हुन्छ । कञ्चनपुरका किसानले तोरी लगाउन छाडेको वर्षौँ भइसकेको थियो । रोग किराको प्रकोप र माटोमा खाद्य तत्त्वले उत्पादनमा कमी भएकोले यहाँका किसानहरू तोरीको सट्टा उखु, गहुँ तथा तरकारी खेती गर्न बाध्य हुनु परेको अवस्था थियो । कुनै बेला तोरीको माग धान्न सक्ने गरी उत्पादन गर्ने कञ्चनपुरका किसानले तोरी लगाउनै छोडिसकेको अवस्था थियो । तर, पछिल्लो समय भने किसानहरू पुनः पुरानै बालीमा फर्किएको देख्न सकिन्छ । कञ्चनपुरका फाँटहरू अहिले पहेँलपुर भएका छन् । कञ्चनपुरको बेलौरीका किसान प्रताप रानाले केरा खेतीलाई कम गर्दै यस वर्ष तोरी खेतीलाई बढावा दिनु भएको छ । उहाँले अहिले करिब पौने ३ बिघा जति जमिनमा तोरी खेती गरेको सुनाउनु भयो ।

तोरी तीन महिनामा उत्पादन लिन सकिने बाली हो । बजार मूल्य बढेका कारण पनि हिउँदे बालीका रूपमा तोरी खेती बढ्न थालेको छ । यहाँका किसानहरू गहुँ, मुसुरो खेतीलाई कम गर्दै तोरी खेतीमा लाग्ने क्रम बढेको छ । कञ्चनपुरको बेलौरीका अर्का किसान श्याम रिजालले पोहोर साल तोरीको तेल प्रतिलिटर ४ सयदेखि ४२० रुपैयाँसम्म किनेर खाएको स्मरण गर्दै भन्नुभयो, "हामीले ४ सयदेखि ४२० रुपैयाँसम्म किनेर खाएका थियौँ । त्यसले गर्दा रेट पनि राम्रै थियो । गएको वर्ष क्विन्टलको १० हजार रुपैयाँसम्म पुगेकाले तोरी खेतीबाट पनि राम्रै हुन्छ भन्ने सोचेर गरेका हौँ ।"

कञ्चनपुर जिल्लामा २ हजार ३ सय हेक्टर क्षेत्रफल जमिनमा तेलहन बाली लगाउने गरिएको छ । गत वर्ष एक दशमलव १ मेट्रिक टन प्रति हेक्टरका दरले उत्पादन भएको तेलहन बालीमा यस वर्ष १० देखि १२ प्रतिशतसम्म उत्पादन वृद्धि हुने अनुमान गरिएको छ । हिउँदमा १ हजार ४ सय र वर्षातमा ९ सय हेक्टरमा तेलहन बाली लगाइने कञ्चनपुरमा हिउँदे याममै ८ सय हेक्टर बढी क्षेत्रफलमा तोरी खेती गरिन्छ । कञ्चनपुरमा अहिलेको हिउँदे याममा १० करोड मूल्य बराबरको तोरी उत्पादन हुने र कञ्चनपुर जिल्ला तेलहनमा आत्मनिर्भर हुने अपेक्षा गरिएको छ । रोग किराको प्रकोप कम भएपछि किसान पुनः तोरी खेतीमा आकर्षित भएको कृषि ज्ञान केन्द्र कञ्चनपुरका कृषि अधिकृत हरिदत्त जोशी बताउनु हुन्छ ।

यसअघि छिटपुट रूपमा घरायसी प्रयोजनका लागि तोरी खेती गर्ने थुप्रै किसानहरू अहिले व्यावसायिक रूपमै तोरी खेती गर्न उत्सुक देखिएका छन् । तोरी बालीमा किसानको आकर्षणसँगै पकेट र ब्लकका कार्यक्रम थप्न सके व्यावसायिक किसानहरू बढी लाभान्वित हुने देखिन्छ । कोरोना महामारी सुरु भएपछि उपभोक्ता बजार मूल्य आकासिएको छ । त्यसैमा पनि खाने तेलको मूल्य भने दोब्बर बढीले वृद्धि भएको छ । नेपालमा वार्षिक ५० हजार टन तोरी तेल खपत हुने गरेकोमा झन्डै ९५ प्रतिशत बाहिरबाट आयात गर्नुपर्छ । पहाडका जमिन बाँझो रहनु र तराईका जमिन प्लटिङ हुनु तोरी लगायतको बालीनालीको उब्जनी कमी हुनुको मुख्य कारण हो । यद्यपि कञ्चनपुरका किसानले जस्तै तोरी खेती प्रवर्द्धन गर्ने हो भने आत्मनिर्भरता बढ्न सक्ने देखिन्छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, माघ ५, २०७९